Faalangst, het woord zegt het al: de angst om te falen. Het is de onzekerheid om iets goed uit te kunnen voeren. Faalangst of atychifobie komt vaak door een gebrek aan zelfvertrouwen en eigen kennis. In het verleden kunnen dingen (te) vaak fout zijn gegaan, waardoor een persoon met faalangst onzeker is geworden over zichzelf, maar ook over het eigen kunnen. Een persoon met faalangst heeft dan een gebrek aan kennis over de eigen mogelijkheden en capaciteiten.
Deze blog is speciaal geschreven om mensen met faalangst van informatie en tips te voorzien, en te helpen beter om te gaan met faalangst. Onderwerpen die worden behandeld zijn:
- Wat is dat faalangst?
- Wat is de oorzaak van faalangst?
- Welke soorten faalangst zijn er?
- Positieve en negatieve faalangst
- Wat zijn de gevolgen van faalangst?
- Wat denken mensen met faalangst?
- Wat kan je doen bij faalangst?
- Hoe herken je faalangst bij volwassenen?
- Is faalangst een ziekte?
- Is faalangst een fobie?
- Hoe herken je faalangst bij kinderen?
- Hoe kun je een kind helpen met faalangst?
- Wat kan de leerkracht doen bij faalangst?
- Wat is het belang van complimenteren?
- Wat is het psychologische effect van complimenteren?
- Kan je faalangst overwinnen?
- Welke therapieën/behandeling bij faalangst? Dus lees vooral verder…
Dus lees vooral verder…
Wat is dat faalangst?
Faalangst is zoals gezegd de angst om een bepaalde taak niet goed uit te voeren. Vrijwel iedereen heeft een bepaalde mate van faalangst, voorafgaand aan een bepaalde prestatie. Bijvoorbeeld bij een sollicitatiegesprek, een examen of een sportprestatie. Het kan ook zijn dat wanneer de faalangst zo sterk is dat het juist de prestatie blokkeert. Door de angst het verkeerd te doen, ga je dan juist minder presteren. Het kan dus het leveren van een prestatie juist in de weg staan. Als je bang bent om fouten te maken, maak je juist de meeste fouten. Als je bang bent om een dure auto in puin te rijden, dan heb je ook de grootste kans dat de auto in puin gereden wordt. Faalangst kan ook doorslaan.
Veel mensen met faalangst hebben disfunctionele gedachten als:
- Ik kan niks
- Ik hoef er niet aan te beginnen, want het lukt me toch niet
- Ik ben niet goed genoeg, anderen kunnen dat veel beter als ik
Als je teveel meegaat met deze gedachten, en erger nog: je bent er heilig van overtuigt dat je tot niets in staat bent, dan belemmeren deze gedachten en overtuigingen jou in het functioneren. Door deze gedachten en overtuigingen daadwerkelijk te geloven zal het resultaat hiervan zijn dat je faalt. Het geloof in jezelf is dan verdwenen. Dus simpeler gezegd: de faalangst zorgt er juist voor dat je faalt. Het falen zorgt er dan weer voor dat deze gedachten en overtuigingen versterkt worden, bijvoorbeeld: ‘Ik had toch al gezegd dat ik het niet kan!?’ Dit maakt de kans van slagen alleen maar kleiner. Je zit dan in een vicieuze cirkel.
Wat is de oorzaak van faalangst?
Ik gaf al aan dat een oorzaak van faalangst een gebrek aan zelfvertrouwen kan zijn. Daarnaast is een negatief zelfbeeld een oorzaak van faalangst. De gedachten als: ‘ik kan niks, en anderen zijn beter dan ik’, zullen ervoor gaan zorgen dat prestaties uitblijven. Het is niet zo dat iemand met een gebrek aan zelfvertrouwen niets probeert om dit zelfvertrouwen te laten groeien. Dat komt omdat een gebrek aan zelfvertrouwen ons een onaangenaam gevoel geeft. Immers, een persoon met juist veel zelfvertrouwen zit veel lekkerder in zijn vel. We willen ons allemaal prettig voelen. Een persoon met weinig zelfvertrouwen wil zich ook prettig voelen en wil dan ook gaan presteren om zichzelf te bewijzen, om op die manier zijn zelfvertrouwen te vergroten. Hierdoor voelt het individu zich dan beter wanneer het lukt om een bepaalde taak naar tevredenheid uit te voeren.
Erkenning en waarderingsbehoeften
Ieder mens heeft als primaire behoefte op waarde geschat te worden. Ieder mens is op zoek naar erkenning. Je wilt erkenning in datgene wat je gepresteerd hebt. Faalangst ontstaat wanneer je bang bent om te falen bij het leveren van een bepaalde prestatie, en dat anderen jou hierom minder gaan waarderen.
Welke soorten faalangsten zijn er?
Faalangsten kunnen we onderverdelen in drie categorieën
- Cognitieve faalangst
- Motorische faalangst
- Sociale faalangst
Cognitieve faalangst
Dit betreft een faalangst waarin de angst opspeelt omdat je onzeker bent of je wel voldoende kennis in huis hebt. Bijvoorbeeld bij het maken van een toets of examen. Het bekende examenvrees, wat feitelijk een faalangst is. Je bent dan erg zenuwachtig omdat je bang bent om te zakken voor je examen, vooral als het gaat om een herexamen. De consequenties bij het niet behalen van je diploma kunnen dan groot zijn. Er hangt dus veel vanaf. Maar juist die druk om te presteren, veroorzaakt angst. Het gevolg hiervan is, dat de angst je prestatie zal obstrueren.
Motorische faalangst
Voorbeelden hiervan zijn:
- Rijexamen
- Sportprestaties
- Fysieke beroepen waarbij men een praktijkexamen moet afleggen, bijvoorbeeld een lasser die een lasproef moet afleggen om een bepaald certificaat of diploma te behalen
Door de zenuwen die dan kunnen ontstaan, ga je juist ondermaats presteren. In het ergste geval zul je dan falen in het behalen van deze moeilijke prestatie.
Sociale faalangst
Dit betreft een faalangst om niet gewaardeerd te worden. Je bent dan bang om niet leuk of aardig gevonden te worden. Wat een ander van je vindt is ontzettend belangrijk voor je. Dit slaat door naar een angst voor kritiek van anderen. Dit kan ook verder gaan, namelijk; Je wil mensen graag te vriend houden, uit de angst voor eenzaamheid. Door juist uit een groep te vallen, loop je de kans op die eenzaamheid. Je wil niet eenzaam zijn, daarom wil je graag de vrede bewaren.
Positieve en negatieve faalangst
Positieve faalangst
als bij stress (positieve stress en negatieve stress) maken we onderscheid tussen positieve en negatieve faalangst. Bij positieve faalangst zorgt juist die angst voor een stimulerende prikkel waardoor je juist beter functioneert, en zelfs tot betere prestaties kan komen. De spanning van de faalangst maakt je nog gemotiveerder om een zo goed mogelijke prestatie neer te zetten.
Negatieve faalangst
Bij negatieve faalangst zie je alleen het negatieve. Je denkt alleen maar aan wat er fout kan gaan. Je gelooft er ook niet in. Daarom probeer je het ook niet eens. ‘Ik kan het toch niet, dus waarom zou ik er al die moeite nog voor doen?’ Dit doe je mede uit zelfbescherming om je nog een fiasco en teleurstelling te besparen. Het niet in actie komen, geeft misschien een veiliger gevoel. Het gaat er alleen niet voor zorgen dat je van je faalangst afkomt. Je vraag is en was immers: ‘hoe kom ik van mijn faalangst af?’ Je wilt dus graag van je faalangst af.
Wat zijn de gevolgen van faalangst?
Wat de gevolgen zijn van faalangst. Door te lang blijven hangen in je comfortzone, blijf je in het vicieuze cirkeltje hangen. Van wege de stress die de faalangst veroorzaakt, kan het uitdraaien op nog meer mentale, maar ook fysieke problemen. Mensen met ernstige faalangst kunnen gaan lijden onder de stress. Stress op zich zelf kan al een hoop gezondheidsproblemen veroorzaken.
Denk dan bijvoorbeeld aan:
- hoofdpijn
- weerstandsvermindering
- hoge bloeddruk
- hormonale problemen
- hart – en vaatziekten
Wat denken mensen met faalangst?
Als het gaat om negatieve faalangst, denken mensen veelal negatief over zichzelf. Het lukt toch niet, ik kan het niet en anderen zijn beter als ik, zijn de gedachten die door het hoofd van iemand met faalangst rond kunnen gaan. Door deze negatieve gedachten presteren ze onder de maat. Dit leidt dan weer tot een bevestiging van hun gedachten: ‘zie je wel, ik zei toch dat ik het niet kan!’ Deze bevestiging leidt dan weer tot nog meer uitstel en afstelgedrag.
Wat kan je doen bij faalangst?
Om deze vicieuze cirkel te doorbreken is het belangrijk om toch te proberen actie te ondernemen. Ook wanneer je ‘zeker weet’ dat iets je niet gaat lukken, is het belangrijk om toch iets te proberen. Als je dit niet doet, dan blijf je in het kringetje rondcirculeren. Lukt dit jou niet alleen? Niets aan de hand. Neem in dat geval contact met ons op, en we gaan je begeleiden in dit proces. Dit doen we middels een voor jou persoonlijk gerichte begeleiding.
Prestatiedrang
Faalangst wordt versterkt door de huidige maatschappij. Het is een maatschappij van presteren, goede opleiding, en status. Hoe hoger de status hoe meer aanzien. Bij sommige mensen kan dit leiden tot gedachten als: ‘Ik tel alleen mee als ik presteer. Als ik niet presteer ben ik mislukt, hoor ik er niet bij en word ik niet gewaardeerd.’ De huidige maatschappij is dus zeker van invloed op het ontstaan van faalangst.
Hoe herken je faalangst bij volwassenen?
Hoe je faalangst bij volwassenen kan herkennen is aan bijvoorbeeld:
- teruggetrokken gedrag
- verlegenheid
- onzekerheid
- niks durven vragen uit angst een ‘domme’ vraag te stellen dan vervolgens uitgelachen te worden
- uitstelgedrag
- geleverde prestatie wegvegen alsof het niets voorstelt en puur toeval is geweest
Is faalangst een ziekte?
Faalangst is geen officiële diagnose. Het wordt wel meegenomen als onderdeel in andere angstaandoeningen. Faalangst is een psychische aandoening, en wordt niet gezien als officiële ziekte. Wel wordt de aandoening als zeer serieus beschouwd. De gevolgen kunnen ernstig zijn.
Is faalangst een fobie?
Faalangst op zich zelf is geen fobie, maar kan wel worden meegenomen als onderdeel in sociale fobieën.
Hoe herken je faalangst bij kinderen?
Faalangst bij kinderen is te herkennen aan:
- verlegenheid
- schaamte/blozen
- erg onzeker
- trillende handen
- koude handen
- zweten
- buikpijn
- hoofdpijn
- misselijkheid/overgeven
Hoe kun je een kind helpen met faalangst?
Ga een één op één gesprek aan met het kind, en leg uit dat fouten maken mag. Geef ook aan dat ieder mens fouten maakt, en dat hij of zij niet de enige is die fouten maakt. Sterker nog: fouten maken moet, anders heb je niets om van te leren. Mensen leren van fouten, benut de fouten om er van te leren en beter van te worden. Geef het kind de ruimte om deze fouten te mogen maken. Leg het aan hem/haar uit, en geef ze het gevoel van waardering. ongeacht hun prestaties.
Wat kan de leerkracht doen bij faalangst?
Probeer het vertrouwen van het kind te winnen. Hierdoor zal er minder stress opgewekt worden, wanneer er een foutje wordt gemaakt. Veroordeel een kind nooit om de gemaakte fouten. Wat ook erg belangrijk is dat een kind dat wel goed presteert niet te uitbundig wordt beloond en bekroond. Dit kan onzekerheid bij het kind met faalangst in de hand werken. Behandel ieder kind met gelijke waarde, en bekritiseer niet, en schep een niet veroordelende sfeer in de klas. Laat ieder kind in zijn waarde ongeacht zijn/haar prestaties. Zet kinderen vooral niet onder druk, en leg uit dat fouten maken helemaal niet erg is, en zelfs heel nuttig kan zijn om van deze fouten juist te leren. Heb je het idee dat een kind achterloopt qua prestaties, neem het kind apart en bespreek het individueel, nooit in de klas. Geef het kind hiermee het gevoel van ondersteuning. Maak waar mogelijk ook gebruik van complimentjes. Het geven van complimentjes werkt zeer motiverend, en ieder mens krijgt daar zelfvertrouwen van. Doe dit niet te veel, maar ook niet te weinig. En probeer het oprecht te doen. Ga het zeker niet forceren, want het kind voelt dat het niet gemeend is.
Wat is het belang van complimenteren?
Wat is het psychologische effect van complimenteren?
Complimenteren is een zeer krachtig middel om mensen, en dan met name mensen met een gebrek aan zelfvertrouwen zelfverzekerder te laten worden.
Voor ieder mens is het belangrijk om zo nu en dan een complimentje te ontvangen. Het ontvangen van complimentjes vergroten het zelfvertrouwen bij de ander, maar ook vergroten complimentjes de verstandshouding tussen twee personen. Bijvoorbeeld tussen werknemer en werkgever. In het bedrijfsleven wordt er te weinig stilgestaan welk positief psychologisch effect het geven van complimentjes kan opleveren.
Als iemand zijn werk goed doet, dan mag deze persoon hier gerust voor gecomplimenteerd worden. Zeker in geval als het gaat om een speciale opdracht, iemand heeft zich uit de naad gewerkt om een bepaalde taak te volbrengen, of iemand met weinig ervaring bepaalde werkzaamheden goed uitgevoerd heeft. Bij het geven van complimenten kun je ook doorslaan. Overdreven veel complimentjes, of geforceerde niet gemeende complimentjes werken juist averechts. Complimentjes ontvangen is goed, maar wel in de juiste verhouding.
Het psychologische effect van complimenteren is interessant en tegelijkertijd complex. Hier zal nog een apart artikel over geschreven worden.
Kan je faalangst overwinnen?
De vicieuze cirkel waar ik het in deze blog over had is te doorbreken. Je moet het alleen wel durven, en dat is nu net het probleem. Het gebrek aan durf zorgt ervoor dat er geen actie kan worden ondernemen om die vicieuze cirkel te doorbreken. Enerzijds heeft dit tot consequentie dat je in het cirkeltje blijft zitten, en je daardoor niet van je faalangst verlost zal raken. Anderzijds als je wel de angst zou doorbreken om aan een bepaalde taak te beginnen, ligt het risico op falen weer op de loer. Ook dan zul je je faalangst niet overwinnen. Heb je het gevoel dat je het alleen niet aandurft, bespreek dit dan met je huisarts of psycholoog. Ook deze praktijk is beschikbaar voor je. Neem in dat geval gerust contact met ons op voor een persoonlijk advies.
Welke therapieën/behandeling bij faalangst?
Er zijn een aantal geschikte therapieën die jou kunnen helpen je faalangst te overwinnen.
De meest geschikte therapievormen zijn o.a.:
- Cognitieve gedragstherapie
- Mindfulness
- EMDR
Cognitieve gedragstherapie
Bij CGT wordt er gekeken hoe gedachten je emoties en gedrag kunnen beïnvloeden. Door anders en gunstiger te leren denken, kunnen op die manier de emoties en het gedrag positief beïnvloed worden.
Mindfulness
Ook bij mindfulness wordt er gekeken naar de gedachten die voor nare emoties en gedrag zorgen. Bij mindfulness gaat het dan niet om verandering, maar om gedachten te laten zijn voor wat ze zijn. Alles mag zijn wat het is. Jij mag zijn wie je bent en zoals je bent. Mindfulness gaat er vanuit dat alleen het ‘hier en nu’ van belang is. Er wordt niet gekeken naar het verleden, er wordt ook niet gekeken naar de toekomst. Het ‘zijn’ in het moment is het enige dat telt, en dat is genoeg.
EMDR
Bij emdr wordt geprobeerd de herinnering aan een faalervaring van de negatieve lading te ontdoen. Het doel hiervan is om de beperking die deze herinnering opwekt in jouw dagelijks leven, te verminderen dan wel te laten verdwijnen.
Tot slot
Ik hoop dat ik je met mijn blog geholpen heb om uitleg te verschaffen met betrekking tot faalangst. Ik heb het gehad over: hoe kom ik van mijn faalangst af? Wat is faalangst? Wat is de oorzaak van faalangst? Welke soorten faalangsten zijn er? Positieve en negatieve faalangst. Wat zijn de gevolgen van faalangst? Wat denken mensen met faalangst? Hoe herken je faalangst bij volwassenen? Hoe herken je faalangst bij kinderen? Hoe kun je een kind helpen bij faalangst? Wat kan de leerkracht doen bij faalangst? Wat is het belang van complimenteren? Wat is het effect van complimenteren, en tot slot welke therapieën zijn geschikt bij faalangst?
Ik wil je bedanken voor het lezen van mijn blog. Heb je faalangst, doe er iets mee. Heb je ondersteuning of hulp nodig, of wil je een vrijblijvend en gratis intakegesprek? Neem dan gerust contact op met onze praktijk. Besef dat fouten bestaan om er van te kunnen leren. De functie van het maken van fouten is er niet om je te af te straffen. Het is juist nuttig om fouten te maken. Benut ze in je voordeel en zorg goed voor jezelf…
Tekst: René E. Jansen
coach, therapeut, psycholoog
MindCure Coaching & Therapie
Copyright: MindCure C & T
