Je hebt een schuldgevoel en je wilt er graag vanaf. Ik ga je hierbij helpen. Ook ga ik je uitleggen wat precies het nut is van schuld en spijtgevoelens, want het heeft een bepaalde functie. In deze blog komen de volgende onderwerpen uitgebreid aan bod:

• Waarom heb ik een schuldgevoel?
• Wat is het nut van schuldgevoel?
• Waarom geef ik mezelf steeds de schuld van alles?
• Waar kan je je schuldig om voelen of spijt door krijgen?
• Hoe stop je een schuldgevoel/ hoe kom je van een schuldgevoel af?
• Wat is het verschil tussen spijt – en schuldgevoelens?
• De therapeutische mogelijkheden

Ook heeft schuldgevoel zelfs iets positiefs. Wil je weten wat, lees dan vooral verder, in dit artikel ga ik het je allemaal uitleggen…

Waarom heb ik een schuldgevoel?

Een schuldgevoel komt niet zomaar uit het niets opzetten. Schuldgevoel voelt als falen. Je hebt het gevoel dat je iets fout hebt gedaan. Schuldgevoel geeft ook een bepaald angstgevoel. Je bent dan bang om iemand te kwetsen, en zelfs om de persoon kwijt te raken. Waarom je een schuldgevoel hebt heeft dus een oorzaak en ook een functie. Schuldgevoel is een mechanisme in de hersenen dat je waarschuwt dat je iets gedaan hebt wat volgens jouw gevoel iets minder sociaal, en mogelijk zelfs kwetsend is geweest naar een ander toe. Het waarschuwt je dat je je gedrag moet aanpassen omdat je volgens jouw gevoel een grens hebt overschreden. Dit kan dan gaan om een uit de hand gelopen discussie, wat geëscaleerd is tot een knallende ruzie. Maar het schuldgevoel kan ook komen door een fout die je gemaakt hebt, waar dan een ander de dupe van is geworden. Je kan dan met een bosje bloemen aan komen zetten, en je oprechte spijt betuigen, en indien mogelijk de benadeelde helpen met het opruimen van datgene waar hij of zij door in het nadeel is gebracht. Meer kun je eigenlijk niet doen. Je hebt je spijt betuigd, maar het schuldgevoel houdt stand. Het schuldgevoel lost het probleem ook niet op. Daar zal het schuldgevoel niet voor gaan zorgen. Het schuldgevoel zorgt dus alleen maar voor een kwellend gevoel. Door te veel mee te gaan met dit schuldgevoel, en hier te lang in te blijven hangen, blijf je je slecht voelen. Hier kom ik later nog uitgebreid op terug.

 

Wat is het nut van schuldgevoel?

 

 

Toch heeft schuldgevoel een functie. Zoals eerder uitgelegd werkt het als een mechanisme. Een waarschuwingsmechanisme. Het waarschuwt je dat je een grens bent gepasseerd. Net als het olielampje in een auto met verbrandingsmotor aangeeft dat je oliepeil veel te laag is. Als dit lampje brandt, kun je direct je auto aan de kant zetten anders draait je motor in de soep. Zo werkt dit waarschuwingsmechanisme precies hetzelfde. Het systeem maakt je bewust dat je buiten je boekje bent gegaan, omdat je een grens van het toelaatbare hebt overschreden. Dit systeem heeft ook een positief effect. Als je eenmaal een schuldgevoel hebt gehad, geeft het je grenzen aan ten aanzien van jouw gedrag ten opzichte van anderen. Je weet in dat geval wat er gebeurd als je over de schreef gaat en die grens overschrijdt. Daarnaast loop je het risico dat anderen niets meer met je te maken willen hebben, en dat je buiten een eventuele groep zou kunnen vallen.
Mensen die gevoelig zijn voor het ontwikkelen van een schuldgevoel zijn op hun hoede. Ze willen mensen niet kwetsen, omdat ze zich beschermen tegen dat schuldgevoel. Maar er is nog een reden. Mensen die zich snel schuldig voelen, of ergens spijt van krijgen, beschikken over een hoog empathisch vermogen. Ik ga hier in de volgende alinea verder op in.

 

Waarom geef ik mezelf steeds de schuld van alles?

Waarom voelt de een zich wel schuldig en de ander minder of helemaal niet?

Hoe dit komt heeft te maken met de mate van empathisch vermogen. Door dat je je schuldig voelt, geeft dat expliciet aan dat je empathisch bent aangelegd. Het schuldgevoel zorgt voor een onbehaaglijk gevoel. Dat is juist positief, want het geeft aan dat je meeleeft met de situatie, de gevoelens en gedachten van een ander. Je leeft mee met de persoon die jij in het nadeel hebt gebracht, en dat is goed. Dat is goed omdat er ook mensen bestaan die zich in een dergelijke situatie helemaal niet schuldig voelen. Het interesseert zo iemand totaal niet wat er is aangericht, en tonen dus geen enkel medeleven met het slachtoffer.

Een voorbeeld: Je bent al jaren getrouwd. Het huwelijk is prima, niks mis mee. Maar tijdens een uitje met je vrienden of vriendinnen ontmoet je een leuke man of vrouw. Het is ontzettend gezellig, en op een gegeven moment wordt het zelfs heel gezellig! En… ja hoor je gaat met de persoon naar huis en beland in bed. Je gaat dus vreemd. Niet zo heel netjes naar je partner toe, immers hij of zij vertrouwt jou. Daar gaan we dan maar even van uit.

 

 

 

Als je daarna een schuldgevoel ontwikkeld, dan kun je aannemen dat je over een empathisch vermogen beschikt. Je voelt je schuldig omdat je je partner bedrogen hebt. Het ondraaglijke schuldgevoel is afschuwelijk, het vreet aan je en je kan er niet meer tegen. Dan kan het vretende schuldgevoel ervoor zorgen dat je je zonde opbiecht aan je partner. Dan is de kans aanwezig dat door deze actie van het vreemdgaan en het daarna netjes opbiechten van deze zonde, het vertrouwen van jouw partner onherstelbaar verwoest is. Het resultaat kan dan zijn dat het uitloopt op een scheiding.
Er zijn ook mensen die het allemaal niets kunnen schelen, en zelfs nadien structureel het bed blijven delen met een ander. Maar de mate waarin jij je schuldig voelt, dus echt het diepe gevoel hebt dat je iets vreselijk fout hebt gedaan, geeft de mate aan van jouw empathisch vermogen.

Nu zul je misschien denken: empathische mensen gaan niet vreemd. Tot op zekere hoogte is dat zo. Maar als een persoon een enorme aantrekkingskracht op jou uitoefent, dan telt alleen die emotie die de aantrekkingskracht veroorzaakt. Je beoordeeld de situatie niet meer rationeel, maar puur op gevoel en instinctief.

 

Waar kan je je schuldig om voelen of spijt van krijgen?

Schuldgevoel of spijtgevoel heeft niet alleen direct betrekking op anderen. Zo hoeft het dus niet zo te zijn dat altijd anderen het slachtoffer zijn van jouw acties. Je kan namelijk zelf ook het slachtoffer worden van je eigen grensoverschrijdend gedrag.
Stel je voor: iemand vindt zichzelf te dik. Deze persoon is al maanden goed bezig. Het eetpatroon is drastisch gewijzigd. Vette happen zijn vervangen voor gezonde producten. De Mac of KFC is verboden terrein. De persoon is regelmatig aan het sporten. Door gezonder te leven is hij/zij al 20 kg kwijt geraakt. Maar op een dag gaat hij/zij met vrienden/vriendinnen op stap, en na afloop gaan ze bij een cafetaria een patatje halen. De persoon in kwestie kan de verleiding niet weerstaan, en neemt ook een bak patat met mayonaise. In eerste instantie laat hij/zij het bij dit patatje, maar toch is er iets in hem/haar dat zegt: ‘Dit smaakte wel erg goed, en ook naar meer. Laat ik nog een patatje bestellen, en weet je wat, ik neem er ook nog een frikandel speciaal bij. Voordat de persoon tot besef komt, is er alweer een berg patat, frikandellen en kroketten in gegaan, terwijl hij/zij nu net zoveel was afgevallen. Doodzonde.
Het kan natuurlijk nog erger, want als deze vette hap zo goed in de smaak is gevallen en het afvallen en sporten ineens een stuk minder belangrijk is geworden, dan kan het zomaar zijn dat de volgende dag de frituurpan weer wordt aangezet. Er wordt dan wederom een gigantische hoeveel frikandellen, kroketten en kaassoufflés in de pan gegooid.

 

 

Het gevolg hiervan is, dat deze persoon een ontzettend misselijk gevoel over zich heen kan krijgen. Niet alleen door de grote hoeveelheden patat, frikandellen en kroketten, maar ook vanwege het spijt en/of schuldgevoel dat hij/zij nu over zich heen krijgt naar zichzelf toe. Hij of zij heeft dan zichzelf tot slachtoffer gemaakt. Het is misschien nog niet zo dat hij/zij nu weer helemaal van voren af aan kan beginnen, maar deze vraatzucht heeft zeker een serieus negatief effect ten aanzien van zijn/haar enorme inzet om kilo’s te lozen, en gezonder te leven. De kilo’s komen er veel makkelijker aan, dan dat je ze kwijtraakt. Om één kilo vet te verbranden, staat dat gelijk aan 7700 kcal. Je zal dan 500 calorieën minder moeten eten om een kilo vet te verbranden. Door weer te gaan bewegen en te sporten zal dit proces mogelijk iets worden versneld.

Hetzelfde geldt als iemand het eindelijk voor elkaar heeft gekregen om te stoppen met roken. Hij of zij is al een aantal maanden succesvol onderweg. De trek naar een sigaret is nog niet helemaal verdwenen, maar deze persoon blijft wel volhouden. Op een dag krijgt hij/zij vervelend nieuws te horen. Vrienden/vriendinnen bekommeren zich om hem/haar. Veel van deze vrienden/vriendinnen roken nog steeds. De persoon wordt hierin meegenomen, onder het mom van: ‘ach vooruit, eentje kan wel, ‘en steekt ‘die ene’ sigaret op. Dit smaakt natuurlijk ontzettend goed. Dit smaakt zelfs naar meer, zodat hij/zij de volgende dag besluit om een pakje sigaretten te kopen. Natuurlijk zal een sigaretje in een stresssituatie een soort van troost en voor enige rust kunnen zorgen. Toch zal deze persoon zich erg schuldig kunnen gaan voelen naar zichzelf toe, omdat de moeite die er getroost is om te stoppen met roken, nu ineens met de grond gelijk wordt gemaakt. Hij of zij kan dus nu weer van voren af aan beginnen. Het gevolg is dan ook een intens gevoel van spijt. Bij spijt heb je duidelijk een gevoel dat je iets verkeerds hebt gedaan. Maar als het gaat om diepe schuldgevoelens, waar jij zelf nu de dupe van bent geworden, kan dit leiden tot het ontwikkelen van een gevoel van waardeloosheid. Je vindt jezelf dan een mislukt persoon die gefaald heeft bij het bereiken van zijn doel. Maar omdat je jezelf een mislukkeling voelt, hoeft het nog niet zo te zijn dat je daadwerkelijk een mislukkeling bent. Maar omdat de meeste mensen hun gedachten en gevoelens ook echt geloven, denken we dan ook dat deze gedachten en gevoelens de absolute waarheid bevatten.

Waar het in deze alinea op neer komt dat niet altijd een ander, maar dat jezelf ook het slachtoffer kan worden van je grensoverschrijdend gedrag.

 

 

Hoe stop je een schuldgevoel?

Hoe kom je van een schuldgevoel af?

Om de belangrijkste mogelijkheden te benoemen:

• Ga voor jezelf eens goed na waar je je zo schuldig om voelt. Op die manier kan het zijn dat jouw schuldgevoel helemaal niet terecht hoeft te zijn. Ga dus na hoe terecht jouw schuldgevoel is. Schrijf dat voor jezelf eens op. Het opschrijven van emoties is een krachtig therapeutisch middel die veel ingezet wordt om emoties en gedachten in kaart te brengen en te verminderen. Door gevoelens op te schrijven, kan dit al opluchten.
• Krop je schuldgevoelens niet op, maar spreek het uit of praat met degene waar je je zo schuldig door voelt. Door je verantwoording te nemen verdwijnt dan vaak het schuldgevoel.
• Besef dat iedereen fouten maakt. We gaan allemaal de grens weleens over, en krijgen dan een signaal dat ons tot besef brengt, dat we die grens hebben overschreden. Namelijk; spijt en/of schuldgevoel. Accepteer dit, en probeer er niet tegen in te gaan.
• Gevoelens en gedachten worden door de meeste mensen gezien als overtuigingen die maar op één manier kunnen worden geïnterpreteerd. We zijn er van overtuigd dat onze gedachten en gevoelens altijd de waarheid spreken. Maar is dat ook echt zo? Niet altijd, omdat we er vanuit gaan dat er maar één verhaal of mogelijkheid de juiste is. Door deze gedachten anders en gunstiger te expliciteren, kan ook het schuldgevoel verminderen of helemaal verdwijnen.
• Ga mediteren. Door te mediteren blijven je gedachten, en dus je emoties niet continu hangen in het schuldig voelen. Mediteren helpt je om je schuldgevoel te accepteren en los te laten.

 

Wat is het verschil tussen spijt – en schuldgevoelens?

Het gevoel dat je krijgt wanneer je iets verkeerd hebt gedaan is spijt. Je hebt dan spijt van een bepaald gedrag. dat heeft geleid tot een vervelende gebeurtenis of situatie. Het schuldgevoel heeft meer betrekking op jezelf. Het schuldgevoel ontstaat wanneer jij jezelf straft voor jouw grensoverschrijdende gedrag. Je vindt je zelf dan een loser. Wanneer een ander door jouw gedrag in het nadeel is gebracht, en jij jezelf maar schuldig blijft voelen, zelfs na (herhaaldelijke) excuses en spijtbetuigingen, kun je blijven hangen in deze spijt en/of schuldgevoelens. Echter geeft dit geen enkele oplossing om deze nare gevoelens te laten verdwijnen. Belangrijk is dan zoals ik al eerder aangaf om te proberen het schuldgevoel te accepteren en los te laten.
Als het nu zo is dat je echt vast zit in deze spijt – en of schuldgevoelens. Je hebt zelfs het gevoel dat het steeds erger lijkt te worden. Je ziet ook geen enkele mogelijkheid om uit deze neerwaartse spiraal te ontsnappen, dan bestaat de mogelijkheid dat er iets meer voor nodig is om jou van je schuldgevoelens af te helpen. Hier kom ik later nog op terug.

 

 

 

Hoe kom je af van een schuldgevoel?

Besef allereerst dat niemand perfect is. We maken allemaal fouten. Het gedrag dat heeft geleid tot de problemen waarin jij of een ander terecht is gekomen, heb je vast niet met opzet gedaan. Probeer jezelf er van te overtuigen dat ook al voel je je een loser, je nog geen loser hoeft te zijn! Probeer je hiervan te overtuigen, en gebruik je empathie om jezelf niet continu te blijven afstraffen. Kies daarentegen voor zelfcompassie, en probeer nog steeds van jezelf te blijven houden. Realiseer je ook dat het schuldgevoel een mechanisme is dat er voor zorgt dat je in het vervolg meer op je hoede bent als het gaat om terughoudender gedrag. Je krijgt hierdoor meer zelfbeheersing. Dat niet wil zeggen dat je jezelf niet meer mag zijn, maar dat je alerter wordt ter voorkoming van escalaties.
Als je continu maar blijft geloven in deze negatieve gedachten als: ‘wat ben ik toch een prutser, en ik ben waardeloos, dan ga je er als vanzelf echt in geloven. Deze gedachten en gevoelens worden dan overtuigingen. Ik heb je een aantal handvatten, adviezen en tips gegeven, maar als het je niet lukt om zelfstandig van je schuldgevoelens af te komen. Ook niet na herhaaldelijke pogingen om het schuldgevoel te accepteren. Wanneer hier geen verandering in komt, bestaat de kans op psychische aandoeningen als een depressie. Depressies ontstaan o.a. door structurele negatieve gedachten en dus gevoelens, vooral over jezelf maar ook de omgeving wordt hierin meegenomen. Omdat een depressie niet zomaar een psychische aandoening is, maar een echte geestesziekte, is het van groot belang om er voor te zorgen dat je een depressie voorkomt! Heb je het gevoel dat alles wat je probeert, jou maar niet van je schuldgevoel af kan helpen, zoek dan hulp. Je kan dan contact opnemen met je huisarts, maar ook kun je rechtstreeks contact opnemen met een psychologiepraktijk. Ook deze praktijk is beschikbaar voor je. Dus heb je vragen, wil je meer weten neem gerust contact op met deze praktijk.

 

De therapeutische mogelijkheden

Mocht het onverhoopt niet lukken om zelfstandig te ontsnappen aan die afschuwelijke spijt – en/of schuldgevoelens, dan zijn er een aantal begeleiding/behandelingsmethodes beschikbaar.

Welke dat zijn heb ik hier onder voor je opgesomd:

 

 

• Mindfulness
• Counseling (psychosociale therapie)
• Cognitieve gedragstherapie

 

Met name mindfulness dat zich richt op acceptatie, en dus het laten zijn voor wat het is, is dit bij uitstek de beste manier om gedachten en (schuld)gevoelens te leren accepteren en los te laten.

Als een de depressie aanstaande is of al is bereikt, dan wordt doorgaans cognitieve gedragstherapie ingezet.

 

Tot slot

Ik hoop dat ik je op deze manier zo goed mogelijk uit heb kunnen leggen wat het nut is van schuldgevoel, en vooral hoe je er vanaf kan komen. In deze blog heb ik het achtereenvolgens gehad over: Hoe kom ik van mijn schuldgevoel af? Waarom heb ik een schuldgevoel? Wat is het nut van schuldgevoel? Waarom geef ik mezelf steeds de schuld van alles? Waar kan je je schuldig om voelen of spijt van krijgen? Hoe stop je een schuldgevoel? Wat is het verschil tussen spijt – en schuldgevoelens? Hoe kom je af van een schuldgevoel? En tot slot heb ik de therapeutische mogelijkheden behandeld.

Nogmaals: als je in een situatie zit waarin niks mag lukken. Je komt zelfs met mijn tips en adviezen niet van je schuld en/of spijtgevoelens af? Neem dan contact op met je huisarts, of rechtstreeks met een psychologen of counselingspraktijk. Je kan ook contact opnemen met deze praktijk. Je kan dan een gratis en vrijblijvend intakegesprek aanvragen. Dit alles om erger te voorkomen. Hoe je het gaat oplossen is natuurlijk geheel aan jou zelf. Hoe je het ook gaat doen, zorg goed voor jezelf…

 

 

 

Tekst: René E. Jansen

coach, therapeut, psycholoog

MindCure Coaching & Therapie

 

 

Copyright: MindCure C & T

 

 

 

.