Verlatingsangst, het woord zegt het al: de angst om verlaten te worden is een aandoening die niet onderschat mag worden. Het belemmert je niet alleen in het aangaan van nieuwe relaties. De angst heeft betrekking op het verlaten worden door: dierbare mensen, gezin en/of familieleden, vrienden. Dus eigenlijk overal waar sociaal contact mogelijk is, en waarbij het verlaten worden door deze mensen van grote invloed kan zijn op jouw functioneren.
De onderwerpen die in dit artikel onder de aandacht worden gebracht zijn:

• Waarom heb ik verlatingsangst?
• Wat is verlatingsangst?
• Wat is het verschil tussen verlatingsangst en bindingsangst?
• Wat doet verlatingsangst met je?
• Wat is de oorzaak van verlatingsangst?
• Hoe ontwikkel je verlatingsangst?
• Wat triggert verlatingsangst?
• Wat zijn de gevolgen van verlatingsangst?
• Hoe ga je om met iemand die verlatingsangst heeft?
• Is verlatingsangst te genezen?

Als je het hele artikel gelezen hebt, weet je niet alles, maar wel veel over verlatingsangst. Dus lees vooral verder…

 

Wat is verlatingsangst?

Verlatingsangst of separatieangststoornis, soms ook scheidingsangst genoemd, is zoals gezegd de angst om verlaten te worden door een dierbaar persoon. Een dierbaar persoon kan bijvoorbeeld zijn: partner, kind, ouders, andere familieleden, vrienden. De angst om verlaten te worden, gaat ook nog verder. Een persoon met verlatingsangst zoekt regelmatig bevestiging en wil ook overtuigd worden en blijven dat hij of zij niet verlaten zal worden. Verlatingsangst behoort ook tot een officiële angststoornis die in de nieuwe uitgave van de DSM-5 is opgenomen. De DSM-5 is een handboek die gebruikt wordt door psychologen en psychiaters om een diagnose te kunnen stellen.

 

 

 

 

Wanneer je bang bent om verlaten te worden door je partner, dan hoeft dat nog niet beslist te betekenen dat je verlatingsangst hebt. Het kan ook goed zijn dat je gewoon veel van je partner houdt, en dat je een leven zonder hem of haar gewoonweg niet ziet zitten. Op zich is er dan nog niets aan de hand, omdat het nu eenmaal erg moeilijk kan zijn, zeker wanneer je dit niet gewend bent, om dan op eigen benen moet komen te staan. Maar als het gaat om een exorbitante angst, die dan verder gaat dan alleen af en toe eens bang zijn dat hij of zij je zal verlaten wordt het anders. Een persoon met verlatingsangst zoekt dan ook regelmatig bevestiging en wil ook continu overtuigd worden door de partner of familieleden dat hij of zij niet in de steek zal worden gelaten.
Ook al wordt de persoon herhaaldelijk overtuigd dat de partner hem of haar niet zal verlaten, dit zal het zoeken naar bevestiging niet laten afnemen of doen stoppen. Een persoon met verlatingsangst ziet ook dingen als een vreemdgaande partner, zonder dat hier enige aanleiding voor is. Het ontbreekt aan het geloof en vertrouwen in de partner.

 

Wat is het verschil tussen verlatingsangst en bindingsangst?

Verlatingsangst

Bij verlatingsangst ligt de focus op het verlaten worden. Hij of zij wil de hechting met de partner niet verliezen. Hij/zij met verlatingsangst wil dan ook continu bevestiging van de partner dat hij/zij niet verlaten zal worden. Ook is de focus gericht op het in stand houden van de relatie, ongeachte of dit een goede of slechte relatie is, vanwege de angst om alleen te blijven. Dit moet pertinent voorkomen worden, vandaar dat er veel energie gestoken wordt om de relatie te behouden.
De angst kan ook gericht zijn op een dierbaar familielid.

 

Bindingsangst

Bij bindingsangst is de angst nog wat sterker. Hier is de angst zo groot om verlaten te worden, dat hij/zij het zelfs niet aandurft om een emotionele hechting met iemand aan te gaan. De relatie blijft bewust oppervlakkig om zich te beschermen tegen pijn die voortkomt uit het verlaten worden. Door geen relaties aan te gaan, kun je immers ook niet verlaten worden, dus ook geen pijn voelen. Wat niet wil zeggen dat een persoon met bindingsangst geen relatie aan wil gaan. Ook mensen met bindingsangst hebben behoefte aan een relatie. Het is dan de angst die het aangaan van een relatie onmogelijk maakt.

 

Wat doet verlatingsangst met je?

 

Wat kunnen de symptomen zijn van verlatingsangst?

• Bang om alleen achter te blijven
• Kunnen niet alleen zijn, kunnen niet zonder anderen
• Moeite hebben om naast de relatie een eigen leven te leiden
• Je ervaart paniek als je niet bij de mensen bent aan wie je gehecht bent
• Nachtmerries over verlaten te worden, scheiding om dan alleen achter te blijven
  

  tree under dark clouds

• Jaloezie. Als bijvoorbeeld een partner goed kan opschieten met iemand anders. De angst om dan ‘vervangen’ te worden voor een ander kan daardoor de angst om verlaten te worden verergeren.
• Veel stress als gevolg van angst, ruzies en spanningen. Hiervan kunnen er mentale maar ook lichamelijke aandoeningen ontstaan van hoofdpijn tot aan hoge bloeddruk en hart – en vaatziekten
• Niet weg durven gaan, omdat je anders bang bent om verlaten te worden
• Continu zorgen maken en bevestiging zoeken bij partner, kinderen en andere belangrijke personen
• Afgewezen voelen als er eens geen bevestiging wordt gegeven

Wat is de oorzaak van verlatingsangst?

Verlatingsangst en gebrek aan zelfvertrouwen gaan hand in hand. Bij verlatingsangst heb je continu bevestiging nodig van de gene die je niet wil verliezen. Ook al krijg je steeds maar weer die bevestiging, je blijft er in geloven dat die gene jou op een kwade dag zal verlaten. Dit continu vragen om bevestiging komt door de onzekerheid over jezelf. Je bent bang dat de gene die je niet wil verliezen, iemand anders leuker vindt dan jij. Hierdoor ontstaat de angst om ‘vervangen’ te worden voor een ander.
Ook het aangaan van een eigen leven naast de relatie is onmogelijk. Omdat je dan de controle kwijt bent over de relatie. Je durft dan ook het huis niet uit om iets leuks met iemand anders te doen.
Verlatingsangst is een continu gevecht van het controleren. Je wilt graag de controle houden over de situatie. Het aangaan van een leven buiten de relatie van de partner, wordt hierdoor ook bemoeilijkt. Uiteraard loopt deze controle-behoefte vaak uit op een scheiding, en daardoor dus toch een verlating.

 

Hoe ontwikkel je verlatingsangst?

 

 

De ontwikkeling van verlatingsangst kan te maken hebben met een onveilige hechting in de kindertijd. Door bijvoorbeeld te vaak en te lang alleen gelaten te zijn kan verlatingsangst zich ontwikkelen. De ouders waren emotioneel niet beschikbaar als daar een behoefte naar was. Ook door bijvoorbeeld een nare gebeurtenis dat zich heeft afgespeeld ten tijde dat het kind alleen was, kan een traumatische ervaring ontstaan. Ook kan er verwaarlozing en/of mishandeling in het spel zijn geweest. Het ontbreken van een veilige hechting en het niet beschikbaar zijn van de ouder(s) kan dan leiden tot deze angstaandoening. Mensen die deze traumatische ervaringen hebben opgelopen, hebben vaak ook last van onzekerheid. Deze onzekerheid blijft in de fase van volwassenheid nog steeds parten spelen. Zij zijn dan nog steeds onzeker naar anderen toe, en het aangaan van eventuele relaties.
Verlatingsangst kan ook een gevolg zijn van andere psychische aandoeningen. Bijvoorbeeld bij borderline, waar verlatingsangst veel voorkomt. Maar bij veel andere gevallen is de exacte oorzaak onbekend.

 

Wat triggert verlatingsangst?

Ik heb zojuist al uitgelegd waar verlatingsangst vandaan komt. De angst om verlaten te worden ontstaat in de meest voor de hand liggende oorzaak in de kindertijd. Hierdoor ontstaat onzekerheid. Deze onzekerheid zet zich voort in de volwassenfase. Bijvoorbeeld in het geval van het aangaan van relaties. De verlatingsangst is er al, maar het komt pas dan tot uiting wanneer er een kwetsbare situatie ontstaat waarin je daadwerkelijk verlaten kan worden. Bijvoorbeeld bij beëindiging van een relatie.
Maar wat verergert verlatingsangst? Verlatingsangst kan versterkt worden door gebeurtenissen die ook op volwassen leeftijd kunnen voorkomen.

Denk bijvoorbeeld aan:

• Een slechte relatie met veel ruzie en verdriet
• Ruzie en/of problemen binnen het gezin
• Overlijden van een dierbare

Wat zijn de gevolgen van verlatingsangst?

Een belangrijk gevolg van verlatingsangst is, dat de drang naar bevestiging juist een averechts effect zal krijgen. Namelijk: dat de partner of een ander dierbaar persoon er genoeg van krijgt, er niet meer tegen kan, en de persoon met verlatingsangst juist zal verlaten. Dus dat waar de persoon met verlatingsangst nu juist zo bang voor is, het verlaten worden, zal dan juist gebeuren.

Dit komt ook vaak door het gebrek aan kennis omtrent verlatingsangst. Er over praten zou dan mogelijk tot meer duidelijkheid kunnen leiden. Maar omdat verlatingsangst in verschillende vormen voorkomt, zal het erover praten niet altijd leiden tot vermindering van de problemen. Het is zelfs mogelijk dat een gesprek juist leidt tot nog meer problemen. Dat komt omdat verlatingsangst niet altijd hetzelfde is. Sommige mensen hebben een milde vorm van verlatingsangst, terwijl anderen lijden onder een zware variant.

 

 

Omdat verlatingsangst een ziekte is, kunnen we dus niet stellen dat wanneer je met je met je partner in gesprek gaat, dat dan al het leed wel zal verzachten of verdwijnen. Mensen met deze angststoornis weten vaak van zichzelf niet dat ze het hebben. Maar als iemand een mildere vorm heeft van verlatingsangst, dan zou in de meeste gevallen een gesprek effectief kunnen leiden tot meer duidelijkheid, en dus meer begrip voor elkaar. Hoe je beter kan communiceren leg ik in de volgende alinea uit.

 

Hoe ga je om met iemand die verlatingsangst heeft?

Het kan zijn dat je partner een ernstige mate van verlatingsangst heeft. Hij of zij kan om het minste of geringste direct in paniek raken wanneer er eigenlijk niets aan de hand is. Allereerst, geef iemand met verlatingsangst de ruimte. Daarmee bedoel ik probeer begrip op te brengen voor zijn/haar ziekte. Door juist begrip te tonen, voelt die gene zich begrepen en daardoor kan het vertrouwen toe gaan nemen.
Daarnaast kan de verlatingsangst onderdeel zijn van andere (angst) aandoeningen. Bijvoorbeeld: stressklachten, of depressie. Als deze aandoeningen als zodanig middels de DSM-5 door een psycholoog of psychiater gediagnosticeerd zijn, zal eerst behandeling moeten plaatsvinden. Het is belangrijk dit door een psycholoog of psychiater te laten doen, omdat zelfdiagnoses op basis van een internetartikel op internet gevaarlijk kan zijn. Je kan dan de aandoening zelfs verergeren. Dus laat dit aub over aan de professional.

 

Wat zijn de mogelijkheden?

Als er reeds sprake is van een officiële diagnose verlatingsangst, is het belangrijk om heel voorzichtig te werk te gaan, en deze angststoornis niet te bagatelliseren, maar juist zeer serieus te nemen. Verlatingsangst is een ziekte, daarom zul je er als zodanig naar moeten handelen. Het maakt dan niet uit of je het irritant vindt of niet om continu maar weer bevestigingsvragen bevestigend te moeten beantwoorden. Ik begrijp dat dit uitermate vervelend voor je is, maar neem je de verlatingsangst niet serieus dan kan de aandoening verergeren.
Je bent geen professional, tips van internet zijn allemaal goed bedoeld. Ook de mijne, maar het geeft je geen licentie om als professional te handelen. Iemand met een ernstige vorm van verlatingsangst weet vaak zelf niet dat hij/zij verlatingsangst heeft. De sterke overtuigingen dat jij bij hem/haar weggaat, zorgt ervoor dat er geen andere mogelijkheden of overtuigingen beschikbaar zijn. De angsten zijn voor hem/haar dan volledig gegrond. Natuurlijk voel je dan de behoefte om je partner het tegendeel te bewijzen, maar dat is nutteloos. Daarom is professionele hulp ook zo belangrijk.
Je kan onmogelijk je partner van zijn/haar verlatingsangst afhelpen. Wat ook niet mogelijk is, dat je ieder moment thuis bent. Er moet immers ook gewerkt worden, en je hebt ook een leven naast de relatie. Om die reden geef ik je wat tips die misschien voor je partner nuttig kunnen zijn om de angst een klein beetje te verminderen.

1. Wees open naar je partner. Wees eerlijk over hoe je dagplanning eruit ziet. Vertel bijvoorbeeld ook gedetailleerd wat je werktaken zijn, en dat je appt of belt wanneer dit mogelijk is. Maar geef ook duidelijk aan dat appen of bellen ook vaak niet mogelijk is, bijvoorbeeld als je in een vergadering zit, of onderweg bent naar een klant. Als je in een fabriek werkt, kun je ook gewoon aangeven wat je werktaken en dagplanning zijn/is. Wees vooral open. Hierdoor zal het vertrouwen positief beïnvloed worden.

2. Zorg er voor dat je partner iets te doen heeft als jij van huis bent. Door iets te doen, kunnen de negatieve angstgedachten afgeleid worden naar iets nuttigs en positiefs. Hoe langer iemand de gelegenheid krijgt om de negatieve gedachten ruimte te geven tot uiting, hoe meer iemand gefixeerd raakt in die negatieve gedachten. De gedachten krijgen dan steeds meer aandacht. Door juist de aandacht af te leiden naar een nuttige en plezierige activiteit, hoe minder de negatieve angstgevoelens actief worden. Voorbeelden hiervan zijn: met een vriend(in) iets leuks doen, wandelen, shoppen, sauna. In ieder geval het liefst een activiteit waarbij de persoon niet alleen hoeft te zijn.

3. Stuur af en toe iets liefs of laat een berichtje achter op tafel.

4. Verlatingsangst is een ziekte. Dat betekent dat je hem/haar er zelf niet zomaar vanaf kan helpen. Het betekent dat iemand vastgeroest is in de overtuiging dat jij bij hem/haar weg zal gaan. Neem het daarom serieus, bagatelliseer de ziekte vooral niet. En wat helemaal niet kan: neem hem/haar publiekelijk nooit in de maling.

 

 

 

5. Pas ook goed op jezelf! Jij bent ook maar een mens, en ook jij kan onderdoor gaan aan de verlatingsangst van je partner. Sta dit niet toe, denk ook aan jezelf. Sta het niet toe dat het jouw leven ruïneert. Het continu aan moet horen dat jij er vandoor zou gaan, kan het zijn dat jij je daardoor erg slecht gaat voelen. Probeer op een prettige manier je partner ervan te overtuigen dat je niet bij hem/haar weg zal gaan. Worden deze bevestigingen hoe goed bedoeld ook, niet geaccepteerd, dan is het tijd om jouw handen ervan af te halen, en het dan toch echt over te laten aan de psycholoog of psychiater.

Als deze tips nagenoeg geen effect hebben, dan is er meer voor nodig om de angst te bedwingen. Waarschijnlijk gaat het dan om een ernstige mate van verlatingsangst. Of deze tips effect hebben, is voor een leek niet makkelijk te bepalen. In dat geval zal er dan toch een professional aan te pas moeten komen, om de verlatingsangst te behandelen. Hij of zij is er voor opgeleid om je vriend(in) van de verlatingsangst af te helpen.

Let wel: deze tips kunnen eventueel nuttig zijn voor mensen met een lichtere vorm van verlatingsangst, maar dan moet er echter wel sprake zijn van een vastgestelde diagnose. Is er geen diagnose gesteld voor een lichte vorm van verlatingsangst, dan zou ik er niet zomaar aan beginnen, en dus eerst een diagnose laten stellen. Neem in dat geval contact op met je huisarts, of rechtstreeks met een psychologenpraktijk.

 

Is verlatingsangst te genezen?

Verlatingsangst kan met therapie succesvol worden behandeld. De behandeling vindt dan plaats met een psycholoog. De meest gebruikte en effectieve therapeutische methode die wordt ingezet is cognitieve gedragstherapie. Er wordt dan onderzocht waar de angst vandaan komt. De aandacht wordt niet alleen gericht op het positieve, maar ook het negatieve. Dat wil zeggen dat er ook gekeken wordt naar wat voor jou het meest negatieve scenario is. Dat zou kunnen betekenen: alleen komen te staan. Voor veel mensen afschuwelijk, en anderen zweren erbij. Maar er wordt ook gekeken naar hoe je de negatieve gedachten anders kan interpreteren. Hoe je gunstiger kan kijken naar deze gedachten. Op die manier is het mogelijk om je gedachten zowel positief als negatief te beïnvloeden.

 

Verdere therapievormen zijn: relatietherapie en mindfulness.

Bij relatietherapie wordt het gedrag en de manier van communiceren onder de loep genomen. Om op die manier te kijken wat er precies fout gaat, en waar er mogelijkheden te vinden zijn voor verbetering.

Bij mindfulness gaat het niet om het genezen, maar om acceptatie. Mindfulness gaat er vanuit dat gedachten en gevoelens mogen komen en gaan zonder hier teveel emotionele lading aan te geven. Je hebt verlatingsangst, je bent niet je verlatingsangst. Je leert op een milde en vriendelijke manier te kijken naar je verlatingsangst. Je leert het te aanvaarden, en te laten zijn voor wat het is. Bij mindfulness mag alles zijn wat het is, en dat is genoeg. Hierdoor kun je je verlatingsangst leren accepteren voor wat het is. Op die manier zal de verlatingsangst in veel gevallen onder controle gebracht kunnen worden.

 

 

Tot slot

Tot zover hoop ik je geholpen te hebben met de uitleg en het geven van tips omtrent de psychische aandoening verlatingsangst. De ziekte mag niet onderschat worden, vandaar dat ik er een uitgebreid informatief blog van heb gemaakt. Ik heb het achtereenvolgens gehad over: hoe kom ik van mijn verlatingsangst af? Waarom heb ik verlatingsangst? Wat is verlatingsangst? Wat is het verschil tussen verlatingsangst en bindingsangst? Wat doet verlatingsangst met je? Wat is de oorzaak van verlatingsangst? Hoe ontwikkel je verlatingsangst? Wat triggert verlatingsangst? Wat zijn de gevolgen van verlatingsangst? Hoe ga je om met iemand die verlatingsangst heeft? Wat zijn de mogelijkheden? En tot slot: is verlatingsangst te genezen?

Nogmaals: neem de ziekte vooral zeer serieus. Het heeft geen zin om via internet zelf diagnoses uit te voeren. Daarmee kun je de ziekte alleen maar verergeren. Mocht je in een situatie zitten waarin je erg last hebt van verlatingsangst, neem contact op met je huisarts. Hij of zij zal je doorverwijzen naar de juiste psycholoog. Uiteraard kan je ook rechtstreeks contact opnemen met een psychologenpraktijk. Ook deze praktijk is beschikbaar voor je. Neem in dat geval gerust contact op voor een persoonlijk advies.
Hoe je het ook gaat oplossen, zorg goed voor jezelf…

 

 

 

Tekst: René E. Jansen

coach, therapeut, psycholoog

MindCure Coaching & Therapie

 

 

 

Copyright: MindCure C & T